Σελήνιο: Τα Οφέλη του στην Υγεία

To σελήνιο είναι ένα ιχνοστοιχείο σημαντικό για την ανθρώπινη υγεία. Αντικαθιστά το θείο για να σχηματίσει μεγάλο αριθμό οργανικών ενώσεων σεληνίου, ιδίως την σεληνοκυστεϊνη. Βρίσκεται φυσικά στα ζωικά προϊόντα και στις καλλιέργειες. Ενώ, είναι απαραίτητο μόνο σε μικρές ποσότητες, τα οφέλη του στην υγεία είναι πάρα πολλά, καθώς εμπλέκεται σε πολλές διεργασίες στο σώμα.

Σελήνιο και υγεία

Καρκίνος

Λόγω του ότι είναι απαραίτητο για την σύνθεση του γενετικού υλικού, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και συμπεριλαμβανομένων των αντιοξειδωτικών του ιδιοτήτων μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Συγκεκριμένα, οι αντιοξειδωτικές ουσίες υπεροξειδάση της γλουταθειόνης και οι σεληνοπρωτεΐνες αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων και μειώνουν τη βλάβη του DNA. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του σεληνίου και του καρκίνου του παχέος εντέρου, του προστάτη, του πνεύμονα, της ουροδόχου κύστης και του οισοφάγου.

Νοητική στέρηση

Οι συγκεντρώσεις σεληνίου στο αίμα μειώνονται με την ηλικία. Οι ανεπαρκείς συγκεντρώσεις μπορεί να σχετίζονται με μειωμένη λειτουργία του εγκεφάλου, πιθανώς λόγω της μείωσης της αντιοξειδωτικής δραστηριότητας του σεληνίου.

Το σελήνιο φαίνεται να έχει πολύπλευρο ρόλο στο νευρικό σύστημα, με αρκετές μελέτες να δείχνουν τη σημασία του στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Η αντιοξειδωτική δράση των σεληνοπρωτεΐνών στο κεντρικό νευρικό σύστημα είναι καλά εδραιωμένη και τα χαμηλά επίπεδα σεληνίου έχουν συσχετιστεί με εγκεφαλική βλάβη.

Θυρεοειδής

Η συγκέντρωση του σεληνίου είναι υψηλότερη στον θυρεοειδή αδένα απ’ ότι σε οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος. Έχει σημαντικές λειτουργίες στη σύνθεση και το μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών. Δεδομένου ότι ενσωματώνεται σε σεληνοπρωτεΐνες, οι οποίες έχουν αντιοξειδωτικές δράσεις, το σελήνιο συμβάλει στην αντιοξειδωτική άμυνα του θυρεοειδούς, αφαιρώντας τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που δημιουργούνται κατά την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Μία κατηγορία των σεληνοπρωτεΐνών είναι το ένζυμο ιωδοθυρονίνη δεϊωδινάση, η οποία είναι απαραίτητη για την μετατροπή της θυροξίνης (Τ4) σε τριιωδοθυρονίνη (Τ3).

Καρδιαγγειακό σύστημα

Οι σεληνοπρωτεΐνες βοηθούν στην πρόληψη της οξειδωτικής τροποποίησης των λιπιδίων, στη μείωση της φλεγμονής και στην αποφυγή της συσσώρευσης των αιμοπεταλλίων. Οι χαμηλές συγκεντρώσεις σεληνίου στο αίμα έχουν σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Λόγω της μη βέλτιστης δραστηριότητας της γλουταθειόνης υπεροξειδάσης (ισχυρό αντιοξειδωτικό), η οποία εμποδίζει τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας.

Γονιμότητα

Το σελήνιο έχει αναγνωριστεί απαραίτητο για την ανθρώπινη αναπαραγωγή. Οι σεληνοπρωτεΐνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και προστασία των σπερματοζωαρίων και για τη σύνθεση της τεστοστερόνης.  Επίσης, ένας ακόμη ρόλος της  γλουταθειόνης υπεροξειδάσης είναι να συμβάλει στην ποιότητα του σπέρματος και της ανδρικής γονιμότητας, καθώς είναι απαραίτητη και για την παραγωγή των σπερματοζωαρίων.

Πηγές και βιοδιαθεσιμότητα σεληνίου

Η περιεκτικότητα του σεληνίου στα τρόφιμα εξαρτάται από την περιεκτικότητα του σεληνίου στο έδαφος όπου καλλιεργούνται τα φυτά ή εκτρέφονται τα ζώα. Ενώ, η ποσότητα σεληνίου στο πόσιμο νερό δεν είναι θρεπτικά σημαντική στις περισσότερες γεωγραφικές περιοχές. Οι συγκεντρώσεις σεληνίου στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα ποικίλουν σημαντικά ανάλογα με τη γεωγραφική θέση. Η απορρόφησή του γίνεται στο λεπτό έντερο, όπου απορροφάται περίπου το 50-80%.

Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε σελήνιο είναι τα βραζιλιάνικα καρύδια, τα ψάρια και τα θαλασσινά, τα δημητριακά, τα γαλακτοκομικά, το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο και η γαλοπούλα, τα αυγά, το σουσάμι, τα όσπρια.

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόοσληψη για τους άνδρες άνω των 19 ετών είναι τα 75μg (μικρογραμμάρια) την ημέρα, ενώ για τις γυναίκες άνω των 19 ετών είναι τα 60μg την ημέρα. Στην εγκυμοσύνη και τον θηλασμό οι ανάγκες αυξάνονται στα 65μg και 75μg αντίστοιχα.

Ανεπάρκεια σεληνίου

Η ανεπάρκεια σεληνίου εμφανίζεται όταν υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη σεληνίου. Πολλές ασθένειες με ανεπάρκεια σεληνίου συνδέονται με ταυτόχρονη ανεπάρκεια βιταμίνης Ε. Συγκεκριμένα, η έλλειψη σεληνίου μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακές ασθένειες, όπως την νόσο Keshan, μία καρδιομυοπάθεια που σχετίζεται με καρδιακή ανεπάρκεια και καρδιακή διόγκωση. Εμφανίζεται σε παιδιά και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Μία παρόμοια κατάσταση συμβαίνει και στη νόσο Kashin-Beck, μία χρόνια οστεοαρθροπάθεια που συνήθως επηρεάζει την ανάπτυξη στα παιδιά.

Επομένως, η έλλειψη σεληνίου έχει σαν αποτέλεσμα την ανισορροπία των ορμονών του θυρεοειδούς, την εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, την καρκινογένεση και την καρδιοπάθεια, την εμφάνιση κατάθλιψης, υπογονιμότητας, άγχους και μυοσκελετικών ασθενειών.

Άτομα τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπάρκειας είναι οι ηλικιωμένοι, άτομα τα οποία ζουν σε περιοχές όπου το έδαφος είναι χαμηλό σε περιεκτικότητα σε σελήνιο, άτομα με AIDS, άτομα που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.  

Τοξικότητα σε σελήνιο ή σελήνωση

Ενώ, τα οφέλη του στην υγεία είναι πολλά και σημαντικά, η μεγάλη πρόσληψη μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα ή αλλιώς σελήνωση. Τα συμπτώματα τοξικότητας περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, διάρροια, τριχόπτωση, εύθραυστα νύχια, ευερεθιστότητα και τη χαρακτηριστική μυρωδιά σκόρδου στον ιδρώτα και την αναπνοή, γαστρεντερικές διαταραχές, νευρολογικά συμπτώματα. Η χρήση συμπληρωμάτων είναι πιο πιθανό να έχει αποτέλεσμα υψηλά επίπεδα σεληνίου, απ’ ότι το σελήνιο που προσλαμβάνεται από τα τρόφιμα. Τέλος, τα βραζιλιάνικα καρύδια επειδή περιέχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σελήνιο χρειάζεται η κατανάλωση τους να γίνεται με μέτρο.

Για οποιεσδήποτε διατροφικές συμβουλές χρειάζεστε, επικοινώνηστε μαζί μου.

Βιβλιογραφία

Akbaraly, T. N., Hininger-Favier, I., Carriere, I., Arnaud, J., Gourlet, V., Roussel, A. M., & Berr, C. (2007). Plasma selenium over time and cognitive decline in the elderly. Epidemiology, 52-58.

Beckett, G. J., & Arthur, J. R. (2005). Selenium and endocrine systems. Journal of endocrinology, 184(3), 455-465.

Brown, K. M., & Arthur, J. R. (2001). Selenium, selenoproteins and human health: a review. Public health nutrition, 4(2b), 593-599.

Cai, X., Wang, C., Yu, W., Fan, W., Wang, S., Shen, N., … & Wang, F. (2016). Selenium exposure and cancer risk: an updated meta-analysis and meta-regression. Scientific reports, 6(1), 1-18.

Cardoso, B. R., Roberts, B. R., Bush, A. I., & Hare, D. J. (2015). Selenium, selenoproteins and neurodegenerative diseases. Metallomics, 7(8), 1213-1228.

Davis, C. D. (2012). Selenium supplementation and cancer prevention. Current Nutrition Reports, 1(1), 16-23.

Drutel, A., Archambeaud, F., & Caron, P. (2013). Selenium and the thyroid gland: more good news for clinicians. Clinical endocrinology, 78(2), 155-164.

Hardy, G., & Hardy, I. (2004). Selenium. Nutrition, 20(6), 590.

Mistry, H. D., Pipkin, F. B., Redman, C. W., & Poston, L. (2012). Selenium in reproductive health. American journal of obstetrics and gynecology, 206(1), 21-30.

Negro, R. (2008). Selenium and thyroid autoimmunity. Biologics: targets & therapy, 2(2), 265.

Pappa, E. C., Pappas, A. C., & Surai, P. F. (2006). Selenium content in selected foods from the Greek market and estimation of the daily intake. Science of the Total Environment, 372(1), 100-108.

Shreenath, A. P., Ameer, M. A., & Dooley, J. (2021). Selenium deficiency. StatPearls [Internet].

Ventura, M., Melo, M., & Carrilho, F. (2017). Selenium and thyroid disease: from pathophysiology to treatment. International journal of endocrinology, 2017.